Πορτοκάλια: Το επόμενο… ελαιόλαδο της ακρίβειας στα τρόφιμα

Τη Δευτέρα, ο επιχειρηματίας Σπύρος Θεοδωρόπουλος, από το βήμα εκδήλωσης του Κύκλου Ιδεών, είπε ότι τα πορτοκάλια θα είναι το πρώτο προϊόν που μέσα στο επόμενο 12μηνο θα αρχίσει να εμφανίζει ελλείψεις. Ο κ. Θεοδωρόπουλος, ιδιοκτήτης της ΙΟΝ, της Νίκας, και άλλων γνωστών επιχειρήσεων ελέγχει και την εταιρεία Ελληνικοί Χυμοί (Viva) που δραστηριοποιείται στους χυμούς.

Είναι όμως τόσο άσχημα τα πράγματα; Κινδυνεύει όντως η παγκόσμια αγορά από έλλειψη πορτοκαλιών λόγω της κλιματικής αλλαγής, όπως ανέφερε ο κ. Θεοδωρόπουλος ή μήπως, με τις δηλώσεις του, μας προετοιμάζει για επικείμενες ανατιμήσεις στο ράφι; Και αν υπάρχει πρόβλημα στη Νότιο Αμερική και στις ΗΠΑ πως αυτό επηρεάζει την παραγωγή και την κατανάλωση στην Ελλάδα;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το πρόβλημα με την παγκόσμια παραγωγή πορτοκαλιών δεν ξεκίνησε μια Δευτέρα πρωί στις αρχές Νοεμβρίου. Από τον περασμένο Φεβρουάριο η τιμή για συμπυκνωμένο χυμό πορτοκαλιού -για την παραγωγή 1 κιλού χρειάζονται 15 κιλά πορτοκάλια- σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.

Σήμερα, σύμφωνα με τη Mintec ο συμπυκνωμένος χυμός πορτοκαλιού βραζιλιάνικης προέλευσης που παραδίδεται στην Ευρώπη, κινείται στα επίπεδα των 5.390 λιρών/mt, καταγράφοντας αύξηση 20% σε μηνιαία βάση και +115% σε ετήσια. Ενώ τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης κινούνται 83% υψηλότερα από το ιστορικό υψηλό όλων των εποχών που είχε καταγραφεί το 2016.

Η εκρηκτική άνοδος των τιμών συνδέεται με τη μείωση της παραγωγής λόγω των καιρικών συνθηκών -τυφώνες και παγετούς που έχουν πλήξει βασικές παραγωγικές χώρες-, την κατακόρυφη μείωση των αποθεμάτων της Βραζιλίας, μακράν νούμερο 1 παραγωγού και ασθενειών που έχουν πλήξει το φυτό.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ η παγκόσμια παραγωγή χυμού πορτοκαλιού εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει 9% στο 1,5 εκατ. τόνους  λόγω της μείωσης 18% της παραγωγής στο Μεξικό, πάνω από 50% της παραγωγής στις ΗΠΑ και 21% στην Ευρώπη. Η Βραζιλία, με παραγωγή 1,1 εκατ. τόνους που τροφοδοτεί τα τρία τέταρτα των παγκόσμιων εξαγωγών, εμφάνιζε στις 30 Ιουνίου, –τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την CitrusBR-, αποθέματα μόλις 85.000 τόνους, δηλαδή 40% λιγότερο από αυτά που είχε την ίδια περίοδο έναν χρόνο πριν, όταν τα αποθέματα ασφαλείας πρέπει να είναι στους 200.000 τόνους για να είναι ομαλή η μετάβαση στη νέα καλλιεργητική περίοδο.

Τα προβλήματα στην παραγωγή, που έχουν οδηγήσει σε ξέφρενο ράλι τις τιμές του χυμού και κατ’ επέκταση σε άνοδο της τιμής στο ράφι, οφείλονται πρωτίστως σε μια ανίατη ασθένεια, γνωστή ως greening, που πλήττει τα δένδρα. Ένα μολυσμένο δέντρο μπορεί να πεθάνει πέντε χρόνια μετά τη μόλυνση, ενώ η ασθένεια μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλες περιοχές.

Στη Βραζιλία, σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα Fundecitrus, η εξάπλωση της νόσου greening έχει μολύνει το 38% της παραγωγής της χώρας με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για μείωση 60% της παραγωγής τα επόμενα πέντε χρόνια. Αντίστοιχο πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Φλόριντα, βασικός παραγωγός συμπυκνωμένου χυμού πορτοκαλιού.

Εκτός από την ασθένεια του φυτού και την κλιματική αλλαγή, στα προβλήματα πρέπει να προστεθεί η εγκατάλειψη της παραγωγής, κάτι που έχει συμβεί και στην Ελλάδα, και η στροφή προς τις real estate επενδύσεις λόγω αύξηση τουρισμού. Στη Φλόριντα το 2000, υπήρχαν 665.592 στρέμματα πορτοκαλιών, εφέτος ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε 303.284.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα

Η διαταραχή στην παγκόσμια αγορά χυμού πορτοκαλιού που αποτιμάται στα 6 δισ. δολ. και μέχρι το 2027 αναμένεται να αγγίξει τα 7,6 δισ. δολ. όπως εκτιμά το Market Watch, επηρεάζει άμεσα και την Ελλάδα. Ήδη καταγράφεται σημαντική αύξηση των τιμών παραγωγού εγχωρίως, ανεξέλεγκτες είναι οι αυξήσεις εισαγωγής, ενώ εντοπίζονται και τα πρώτα προβλήματα επάρκειας, αναφέρουν στο Euro2day.gr στελέχη της αγοράς.

«Δεν υπάρχει συμπυκνωμένος χυμός πορτοκαλιού. Είμαστε άγραφο χαρτί», λέει ο Γιάννης Δημάκης γενικός διευθυντής του Συνεταιρισμού ΕΑΣΑ – ΡΕΑ από την Αργολίδα.

Η Ελλάδα παράγει ετησίως περί τους 7.000-8.000 τόνους συμπυκνωμένου χυμού πορτοκαλιού δηλαδή αντιπροσωπεύει το 0,6-0,7% της παγκόσμιας παραγωγής, και τις ανάγκες της τις καλύπτει μέσω εισαγωγών. Η τιμή την τελευταία 15ετία κινούνταν σταθερά μεταξύ 1.700-2.800 ευρώ ο τόνος, όμως τον Οκτώβριο άγγιξε τις 6.000 ευρώ και προχθές στο Χρηματιστήριο του Σικάγο έπιασε τα 8.200 ευρώ ο τόνος. «Μιλάμε για τραγωδία» λέει ο Γιάννης Δημάκης ο οποίος εκτιμά ότι αυτή η κατάσταση θα συνεχιστεί για τα επόμενα 4-5 χρόνια.

Τι γίνεται όμως με τις τιμές παραγωγού στην Ελλάδα και πως κινείται η τιμή στο ράφι; Σήμερα τα πρώιμα μέριλιν πορτοκάλια πωλούνται προς 40 λεπτά το κιλό από 32-33 λεπτά που ήταν πέρυσι, ενώ στα 20 λεπτά, από 8-10 λεπτά πέρυσι, έχει αυξηθεί η τιμή που αγοράζει σήμερα η βιομηχανία τα πορτοκάλια που ήταν να πάνε για εξαγωγή, αλλά λόγω εμφάνισης δεν μπορούν να πουληθούν στο εξωτερικό.

Ο έτοιμος προς κατανάλωση χυμός πορτοκαλιού πωλείται στο καλάθι του νοικοκυριού προς 75-85 λεπτά το λίτρο και ο επώνυμος προς 1,40-1,60 ευρώ ενώ εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 1 ευρώ τα PL και ο επώνυμος θα κινηθεί πάνω από 2,3 ευρώ.

Το μεγάλο άγχος του Γιάννη Δημάκη είναι ότι δεν μπορεί να προβλέψει που θα «κάτσει η μπίλια» για να δώσει προσφορές στα σούπερ μάρκετ για τα συμβόλαια που θα κλείσει. «Αν κάνεις λάθος χάθηκες. Το πορτοκάλι είναι το 40% της κατανάλωσης στα σούπερ μάρκετ. Δεν παίρνει λάθος. Λάθος σημαίνει θάνατος» λέει.

Πέρυσι η συνολική αγορά χυμών ήταν αρνητική σε όγκο στο -5,5%, αλλά θετική σε αξία στο +3,4% σε σχέση με το 2021, τάση η οποία συνεχίζει και τη φετινή χρονιά αν και οι εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς αναμένουν σημαντική υποχώρηση της κατανάλωσης πάνω από 12% τους προσεχείς μήνες.