Σταθερός πυλώνας στήριξης για τις ελληνικές εξαγωγές ο κλάδος τροφίμων

Σταθερός πυλώνας στήριξης των ελληνικών εξαγωγών παραμένουν τα τρόφιμα με τις εταιρείες του κλάδου να διεκδικούν δυναμικά ζωτικό χώρο ανάπτυξης στις αγορές του εξωτερικού.

Σε μία χρονιά αρκετών αναταράξεων με το ισοζύγιο εξαγωγών-εισαγωγών της χώρας να εμφανίζεται ελλειμματικό, οι εξαγωγές τροφίμων ενισχύθηκαν περαιτέρω το 2024 με παραδοσιακά προϊόντα όπως φέτα, γιαούρτι, ελαιόλαδο και ελιές να καταγράφουν υψηλές επιδόσεις. Την ίδια στιγμή οι ελληνικές εξαγωγές συνολικά κατέγραψαν την τρίτη καλύτερη επίδοσή τους, μετά από εκείνη του 2022, κλείνοντας την περυσινή χρονιά στα 49,9 δισ. ευρώ σημειώνοντας ελαφρά μείωση σε σχέση με το 2023.

Για τη φετινή χρονιά, εκτιμάται ότι οι ελληνικές εξαγωγές μπορούν να πετύχουν αύξηση της τάξης του 3%-4% σε αποπληθωρισμένους όρους. Αυτό επισημαίνεται σε μελέτη που δημοσίευσε πρόσφατα η Εθνική Τράπεζα, ωστόσο τονίζεται ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος υποχώρησης σε χαμηλότερα επίπεδα λόγω αβεβαιότητας στο διεθνές περιβάλλον. Για το 2025 οι αναλυτές σημειώνουν ότι οι προοπτικές είναι πιο ευοίωνες, καθώς η ευρωπαϊκή οικονομία εκτιμάται ότι θα επιταχυνθεί με ρυθμό 1,4% από 0,8% το 2024. Επιπρόσθετα, η επαναφορά της παραγωγής του ελαιολάδου εφέτος στα επίπεδα του 2023 αναμένεται να ενισχύσει τις εξαγωγές του 2025 κατά μία ποσοστιαία μονάδα, αναπληρώνοντας την αντίστοιχη απώλεια του 2024.

Οι προκλήσεις των εξαγωγών

Σύμφωνα με την μελέτη της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής (επικεφαλής οικονομολόγος Νίκος Μαγγίνας), το 2024 οι ελληνικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 1%, καθώς το β΄εξάμηνο αυτές αυξήθηκαν κατά 5%, αντισταθμίζοντας σε μεγάλο βαθμό τις απώλειες κατά 7% του α΄εξαμήνου. Η ανοδική αυτή τάση του β΄εξαμήνου, ωστόσο, είναι εύθραυστη, καθώς δεν έχει τη στήριξη των «παραδοσιακών» για τα ελληνικά προϊόντα ευρωπαϊκών αγορών. Μάλιστα, οι αναλυτές της τράπεζας επισημαίνουν πως η δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ αποκτά έμμεση, αλλά ουσιαστική σημασία για τις ελληνικές εξαγωγές, καθώς η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτή. Επιπλέον, όμως, της έμμεσης, η πολιτική των ΗΠΑ αποκτά όλο και περισσότερο άμεση σημασία για τις ελληνικές εξαγωγές, καθώς ξεχωρίζει ως αυξανόμενος σημαντικός προορισμός για τα ελληνικά προϊόντα την τελευταία τριετία, με μέση ετήσια αύξηση 7%, υπερτριπλάσια της αντίστοιχης επίδοσης των λοιπών αγορών, που περιορίζεται στο 2%.

Όπως σημειώνει η μελέτη, η δυναμική αυτή προσπάθεια των Ελλήνων εξαγωγέων ενδεχομένως να κινδυνεύσει από την υιοθέτηση επιθετικών εμπορικών πολιτικών στις ΗΠΑ. Εκτός από τις ΗΠΑ, την αναστροφή του β’ εξαμήνου στις εξαγωγές στήριξαν μεμονωμένες σε μεγάλο βαθμό παραγγελίες μετάλλων, πιθανότατα για ενεργειακά έργα στη Μέση Ανατολή. Αντίθετα, οι «παραδοσιακές» αγορές της Δυτικής Ευρώπης κινήθηκαν πτωτικά (μείωση 4% στις ευρωπαϊκές εισαγωγές τα δύο τελευταία χρόνια κατά μέσον όρο).

Η ίδια μελέτη εντοπίζει δύο θετικά στοιχεία στην τρέχουσα συγκυρία: την αύξηση της συνεισφοράς του κλάδου τροφίμων (γιαούρτι, φέτα, ελαιόλαδο και ελιές κάλυψαν πάνω από το 75% της ανόδου) και το ρεκόρ 15ετίας που σημείωσαν τα ελληνικά προϊόντα ως ποσοστό των ευρωπαϊκών εξαγωγών, αν και παραμένουν κάτω από μία ποσοστιαία μονάδα (0,55% έναντι 0,51% την αντίστοιχη περίοδο του 2023).

Ειδικότερα για τα τρόφιμα, η μελέτη υπογραμμίζει ότι αποτελούν σταθερό πυλώνα των ελληνικών εξαγωγών, με παραδοσιακά προϊόντα όπως φέτα, γιαούρτι, ελαιόλαδο και ελιές να καταγράφουν υψηλές επιδόσεις (με τα δύο τελευταία να επωφελούνται από παραγωγική ανάκαμψη) συνεισφέροντας περισσότερο από τα 3/4 της ανόδου του κλάδου. Επιπρόσθετα, ως αξιοσημείωτη ξεχωρίζει η πορεία των φιλέτων ψαριών (με διπλασιασμό των όγκων τους κατά το τελευταίο τρίμηνο) και τα οποία αποτελούν το μοναδικό ελληνικό προϊόν με σταθερή βελτίωση όγκων και σχετικών τιμών έναντι των Ευρωπαίων ανταγωνιστών το τελευταίο 12μηνο. Παράλληλα, τα τρόφιμα βελτίωσαν το μερίδιο τους στις ευρωπαϊκές εξαγωγές σε 1,4% (από 1,3% το 2023). Αξιοσημείωτο είναι ότι η πλειοψηφία των μεγαλύτερων προϊόντων της κατηγορίας πέτυχαν ενισχυμένη αντιπροσώπευση στις ευρωπαϊκές εξαγωγές, με κομπόστα, ελιές και γιαούρτι να ενισχύουν το μερίδιο τους κατά 2 μονάδες.

Ενισχυμένες οι εξαγωγές αλλά στάσιμες οι εισαγωγές

Από την ανάλυση του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ), επί των προσωρινών στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, προκύπτει ότι συνολικά, για το διάστημα Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου, οι εξαγωγές υποχώρησαν μόλις κατά -2,2% και άγγιξαν τα 49,90 δισ. ευρώ από 51,02 δισ. ευρώ, μειώθηκαν δηλαδή κατά 1,12 δισ. ευρώ, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023. Μάλιστα, χωρίς τα πετρελαιοειδή, οι εξαγωγές για το δωδεκάμηνο του 2024 με τη συνεχόμενη αύξηση των τελευταίων έξι μηνών διαμορφώθηκαν στα 36,09 δισ. ευρώ από 35,27 δισ. ευρώ, δηλαδή είναι ελαφρώς αυξημένες κατά 819,8 εκατ. ευρώ ή κατά 2,3%.

Οι εισαγωγές την περίοδο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2024 (συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών) αυξήθηκαν ελαφρώς, καθώς διευρύνθηκαν κατά 1,43 δισ. ευρώ ή κατά 1,7%, με τη συνολική τους αξία να διαμορφώνεται στα 84,52 δισ. ευρώ έναντι 83,09 δισ. ευρώ κατά την αντίστοιχη περίοδο του 2023. Εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών, οι εισαγωγές αυξήθηκαν με λίγο πιο έντονο ρυθμό και άγγιξαν τα 63,86 δισ. ευρώ από 61,62 δισ. ευρώ, δηλαδή ενισχύθηκαν κατά 2,24 δισ. ευρώ ή κατά 3,6%.

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, το εμπορικό έλλειμμα στο διάστημα Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου του 2024 αυξήθηκε κατά 2,54 δισ. ευρώ ή κατά 7,9%, στα 34,61 δισ. ευρώ από 32,07 δισ. ευρώ το δεκάμηνο του 2023. Χωρίς τα πετρελαιοειδή, το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε με ελαφρώς μικρότερο ρυθμό και άγγιξε τα 27,77 δισ. ευρώ από 26,35 δισ. ευρώ, δηλαδή διογκώθηκε κατά 1,42 δισ. ευρώ ή κατά 5,4%.

Όσον αφορά στην πορεία των εξαγωγών ανά γεωγραφικές περιοχές, το διάστημα Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου του 2024 η συνολική αξία των εξαγωγών, συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών, υποχώρησε προς τις Χώρες της ΕΕ (-5,9%) ενώ προς τις Τρίτες Χώρες αυξήθηκε ελαφρώς (2,7%). Χωρίς τα πετρελαιοειδή, οι εξαγωγές παραμένουν στάσιμες προς τις Χώρες της ΕΕ (-0,1%) ενώ διευρύνονται προς τις Τρίτες Χώρες, (7,1%).

Σχετικά με τις μεγάλες κατηγορίες προϊόντων, πτώση καταγράφουν οι εξαγωγές των 5 από τις 10 μεγάλες κατηγορίες προϊόντων: πετρελαιοειδή-καύσιμα (-9,5%), βιομηχανικά (-0,6%), μηχανήματα (-2,6%), λάδια (-23,9%) καθώς και οι μικρότερες σε αξία εξαγωγές των εμπιστευτικών προϊόντων κατά -2%. Παράλληλα όμως, αυξημένες εμφανίζονται οι κατηγορίες των τροφίμων (8,9%), χημικών (2,6%), των διαφόρων βιομηχανικών (0,5%), των πρώτων υλών (7,7%) και της κατηγορίας ποτά & καπνός (+8,6%), σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό δωδεκάμηνο.